İş Tatminsizliğinin Çalışan ve İşletmeye Maliyetleri
Yazar : Sude ÇELİK(*)
Günümüzde işletmelerin başarısı, çalışan motivasyonunun ve iş tatmininin yüksek tutulmasıyla yakından ilişkili. Yüksek motivasyonla çalışan bireyler daha etkin ve verimli olurken, sorumluluklarını da vaktinde ve eksiksiz olarak yerine getiriyor. Böylece, işletmenin kârlılığına ve başarıya ulaşmasına katkı sağlanmış oluyor. Ancak bugün, çoğu işletmede çalışanların iş tatminsizliği giderek artarken buna bağlı olarak motivasyon düzeylerinin ve performanslarının da düşüş gösterdiği gözlemleniyor.
Peki İş Tatmini Ne Anlama Geliyor?
İş tatmini hakkında şimdiye kadar birçok akademisyen, işletme bilimci ve sosyolog tarafından çeşitli tanımlamalar yapılmış.
- Carol Ann Traut ve meslektaşları iş tatminini; çalışanın işten beklentileri ile elde ettiğini düşündüğü kazanımlar arasındaki eşleşmeyi yansıtan psikolojik bir sözleşme(*) olarak tanımlarken,
- Victor Vroom, iş tatmini kavramını; çalışanın işindeki rolüne karşı verdiği duygusal tepkiler olarak anlatıyor ve kişinin işine karşı olumlu tepkilerini iş tatmini, olumsuz tepkilerini ise iş tatminsizliği olarak ifade ediyor.
- Keith Davis ise, bu kavramı iş görenlerin işlerinden duydukları hoşnutluk ya da hoşnutsuzluk şeklinde açıklıyor.
En basit anlamıyla iş tatmini; çalışanın yaptığı işten duyduğu memnuniyeti ifade etmektedir. Çalışanın göreviyle ilgili tutumu olumlu ise iş tatmini ortaya çıkmakta; aksi halde tatminsizlikten söz edilmektedir. Bireyin kişisel durumu, duygu, düşünce, ihtiyaç ve isteklerinin yanı sıra işin niteliği, ücret, terfi imkanları, sosyal haklar, çalışma ortamı, iş güvenliği, bireyin iş arkadaşları ve yöneticileri ile ilişkileri de iş tatmini/tatminsizliğinin şekillenmesinde oldukça önemli bir rol oynamaktadır.
İş tatmini tamamen hayatımızı etkileyen bir kavramdır. Çünkü bu duygu:
- yaptığı işten memnun olmayan,
- beklentilerinin karşılığını yeteri düzeyde alamayan,
- çalıştığı iş ortamını sevmeyen
insanların doğrudan yaşamlarını ve davranışlarını etkileyen önemli bir faktör olarak karşımıza çıkar.
Adnan Lavkan; “İş, insan hayatının odak noktasıdır.” der. Nasıl ki iş tatmininin varlığı, çalışanların verimli ve mutlu olmasına, örgüte olan bağlılıkları ile performanslarının artmasına olumlu katkılar sağlıyorsa; yokluğu da, kişilerin mutsuz olması, iş süreçlerini yavaşlatması, işe gitmek istememesi ve hatta kendi istekleri ile işten ayrılması gibi işletme açısından olumsuz ve maliyeti yüksek davranışlara neden olabilmektedir.
Her bireyin yaşam tarzı, ihtiyaç ve beklentileri birbirinden farklıdır. Dolayısıyla belirli hedef ve beklentilerle bir organizasyonda çalışan birey, bunları gerçekleştirebildiği sürece işinden, çalışma ortamından ve yaşamından memnuniyet duyar ve bu durum performansını artırır.
Bireyin işinden ve iş ortamından beklentilerinin yeterince karşılanmadığı durumlarda ise iş tatminsizliği ortaya çıkar. İş tatminsizliği;
- ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanmamasına,
- hayal kırıklığı, stres gibi birtakım duygu durumlarına
- çalışanın işgücü verimliliğinin düşmesine,
- işe ve örgüte olan bağlılığının azalmasına,
ve benzeri durumlara neden olur.
Çalışanın işinden, iş hayatından zevk alması, yaptığı işi bir zorunluluk olarak görmemesi hem kendi başarısı hem de çalıştığı kuruma sağlayacağı fayda açısından son derece önemlidir.
Kaçımız yaptığımız işi gerçekten seviyoruz? sorusunun cevabı sanırım daha çok negatif olmakta. Tabii burada işgörenler kadar yöneticilere de önemli görevler düşüyor. Çalışanlarının yaptığı işten ve çalıştıkları organizasyondan memnun olmalarını sağlamak ve iş tatminlerini artırmak yönetimin görev ve sorumlulukları arasında. Çünkü bir işletmede çalışanlar işlerini ne kadar severek yaparlarsa; yöneticilerinden, çalışma ortamından, iş arkadaşları ile olan ilişkilerinden ne kadar memnun olurlarsa performans ve motivasyonları da o ölçüde artar.
Unutmayalım ki, bir kurumun başarısı çalışanlarının işgücü verimliliğine ve iş tatminlerinin yüksekliğine bağlıdır.
Sude ÇELİK
Füsun’dan Not : Konuk Yazar Bölümü’ne sevgili Sude ÇELİK üçüncü kez misafir oldu ve İş Tatminsizliği’nin hem çalışana hem de işletmeye maliyetlerine değindi. Bu değerli yazıyı bizlerle paylaştığı için teşekkürler…