Günümüz Dünyası “VUCA” Dünyası: Şimdilerde Adaptif Olamayan Var Olamıyor!

İngiltere’nin saygın yatırım danışmanlığı şirketlerinden Redington’un CEO’su Robert J. Gardner acımasız koşullara sahip günümüz dünyasını “VUCA” terimi ile tanımlıyor¹. VUCA dört kelimenin baş harfleri kullanılarak oluşturulmuş bir akronim ve aslında çıkış noktası Amerikan Askeri Akademisi…

Bu tabir; sınır, zaman ve mekan kavramlarının farklı boyutlarda ele alınmasını gerektiren, anlık stratejilerin konuştuğu, tarafların bir sonraki adımlarını tahmin etmenin zor, yaşamın pamuk ipliğine bağlı olduğu savaş gibi kaotik ve tehlikeli ortamları tanımlamak için kullanılıyor.

Akademi;

• İnsan doğasının öngörülebilir davranışlarını sergileyerek tehlikelere davetiye çıkarmalarını engellemek,
• Korku, panik, kararsızlık gibi duygularını kontrol altına almalarını,
• Dikkatli, uyanık ve tetikte olmalarını,
• Her türlü değişime hızla uyum sağlamalarını ve “hayatta kalmalarını”

mümkün kılmak için askerlerini eğitirken geliştirmiş VUCA kavramını.

1990’lı yıllarda Afganistan ve İran’da yaşanan soğuk savaş dönemiyle birlikte ortaya çıkan bu terim şu an içinde bulunduğumuz dünya koşullarını tanımlamak için biçilmiş kaftan.

Son yıllarda özellikle iş dünyasında yeniden duymaya aşina olduğumuz tedirgin edici bir tabir.

Başrollerinde:

    Volatility (Değişkenlik, Oynaklık)
    Uncertainty (Belirsizlik)
    Complexity (Karmaşıklık)
    Ambiguity (Muğlaklık, Anlaşılmazlık)

kavramları var.

Global dünyada;

• Teknolojinin ulaştığı akıl almaz nokta,
• İnsanların ve işletmelerin maruz kaldığı yoğun bilgi yağmuru,
• Sürekli güncellenen eğitim sistemleri,
• Farklılaşan yaşam tarzları,
• Geçerliliğini bir bir yitiren toplumsal davranış kalıpları,
• An be an değişen politik ve siyasi dengeler,
• Rekabetle birlikte gittikçe ağırlaşan hukuksal yaptırımlar,
• Dünyayı çemberine alan terör olayları,
• Mobilite, dijital yenilikler ve medya faktörleri,
• Plansız yapılaşma, çevre kirliliği ve ekolojik deformasyon nedeniyle meydana gelen doğal felaketler
• Ve tüm bunların etkisiyle yaşanan ekonomik buhranlar

her gün baş etmek zorunda olduğumuz “normaller” haline geldi.

Hal böyle olunca da dünya “oynak, belirsiz, karmaşık, muğlak” bir yere dönüştü ve “VUCA Dünyası” oluverdi.

Yaşamımız, ilişkilerimiz, tepkilerimiz, karşılaştığımız kişi ya da olaylar
Bir gün az, bir gün çok ama hep VUCA!

Böyle bir dünyada var olabilmek için “uyanık” olmaya ihtiyacımız var,
Ve ne ironiktir ki, Afrikalı Zulu Kabilesi dilinde vuca “UYAN” demek.
Anlayacağınız, VUCA’yı doğru yönetebilmek için yine “VUCA Olmak” gerek…

VUCA’yı Doğru Yönetebilmek

Yukarıda saydığımız küresel dünya koşulları zincirleme olarak birbirini etkileyerek her geçen gün değişime uğruyor. Doğru stratejiler üretme, doğru kararlar alma ve doğru yatırımlar yapma konusunda bireyleri ve kurumları zorluyor. Birkaç zaman öncesine kadar “bizi etkilemez, sektörümüze ve bölgemize uzak bir gelişme, bizi bağlamaz” diye bakılan, önemsenmeyen her olay küreselleşmenin de etkisiyle artık doğrudan ya da dolaylı olarak ölçeğine ve sektörüne bakılmaksızın tüm işletmeleri etkileyebiliyor. Bu durum ise, meydana gelen değişiklikleri güncel olarak takip etme, onlara uygun stratejiler üretme, planlar yapma ve aksiyonlar alma gerekliliğini doğuruyor.

Dünyada yaşanan olumlu ya da olumsuz her tür gelişme karşısında;

• Beklemede kalan,
• Elindeki bilgi havuzunu kullanamayan,
• Verileri doğru yorumlayamayan,
• Doğru stratejiler üretemeyen,
• Doğru kararlar alamayan,
• Hamle yapmakta geciken ve ,
• Bu değişim rüzgarı içinde gelişmelere adaptif bir bakış açısıyla yaklaşmayı beceremeyip uyum sağlayamayan işletmeler

oradan oraya savrularak yok oluveriyor. Bu nedenle, işletmeler değişime açık, uyumlu ve etkin liderlere ihtiyaç duyuyor.

Günümüzde profesyoneller de  kurumlar da, tıpkı sabunlu bir ipin üzerinde dengesini korumaya, düşmeden yürümeye çalışan cambazlar gibi iş yaşamında var olmaya; kârlılığı ve büyümeyi sürdürmeye; kaygan, oynak ve belirsiz dünya koşullarına uyum sağlayarak yaşamlarını devam ettirmeye çalışıyor.

Bu varoluş ve büyüme yarışı içinde işletmeler; çalışanlarını seçerken, lider ve yönetici kadrolarını oluştururken, kısacası entelektüel sermayelerine yatırım yaparken VUCA ile başa çıkabilecek; bir başka deyişle ipin üzerinde gözü kapalı yürüyebilecek profesyoneller arıyor.

Bugün, başarılı bir çalışan olmak için önce başarılı bir birey olmak gerekiyor. Yeteneklerinin, yetkinliklerinin ve sınırlarının farkında olan, hedeflerini bu farkındalık ile seçen, olay ve durumlara göre bakış açısını esnetip geliştirebilen, değişim cesaretine sahip, zihinsel olarak hedefine odaklanmış, çevresiyle barışık ve başkalarıyla ahenk içinde çalışabilen kişiler başarılı bireyler olarak tanımlanıyor; üretken oluyor.

Dünya iç içe geçmiş bir sistemler bütünü. Her sistemin kendine özgü bir işleyiş biçimi var ve etkinliği diğerlerine bağlı olarak şekilleniyor. Her bir sistem aynı zamanda daha büyük bir başka sistemin alt sistemi ve bütüne sağladığı katkı oranında değerli.  Aile, sosyal çevre, iş çevresi, toplum, devlet, ülke, kıta, bunların hepsi kendi başına birer sistem ve iç içe… Her birey ve her kurum diğerleriyle etkileşim halinde. Artık tek konuda yetkin çalışan değil, vizyonu gelişmiş, dünyada olup bitenlerden haberdar, başkalarının göremediğini görebilen, sonsuz bilgi ormanında avlanacağı yeri iyi seçebilen, kafasını kuma gömmeden herkesle iletişim kurabilen, olaylara resmin bütününü göz önünde bulundurarak bakabilen profesyoneller kariyer kulesinin basamaklarını birer ikişer tırmanıyor. Çünkü onlar, “Belirlediği SMART Hedeflere Odaklanmış ve Değişim Cesaretine Sahip²“, “Sosyal Zekasını Kullanan^3″ bireyler…

VUCA sahnesinde yıldız olabilmek öyle kolay bir iş değil…

• Değişimden, hata yapmaktan ve risk almaktan korkmayan,
• Bir işletmenin birey olarak değil takım olarak yönetilebileceğinin bilincinde olan,
• Birlikte çalıştığı profesyonellerin konfor alanlarına müdahale etmeden, onlara yetki vererek, bir takım işleri delege ederek motivasyonlarını artıran,
• Yol gösteren, öncülük yapan ama en önemlisi dinleyen, anlayan, her türlü fikir, hizmet ve ürünün oluşturulmasına destek veren,
• Ödüllendiren,
• Her başarıda “ben” yerine “biz” diyebilen
• Her başarısızlığı cesaretle kabullenip, ders çıkarabilen,
• Değişkenlik kavramına uyum sağlayarak, olası tüm sonuçlara ilişkin senaryolar ve stratejiler üreten, bu konuda çalışanlarını teşvik eden,
• Kendisinden korkulmayan, saygı ve sevgi beslenen,
• Empatik, sosyal ve inovatif bir takım oyuncusu olabilen bir yönetici

yani, “etkin ve adaptif bir lider” olabilmek gerek.

İşte böyle liderlere sahip işletmeler VUCA dünyasında başarıyı yakalama konusunda standart ve geleneksel liderleri olan işletmelere fark atıyor.

VUCA’yı Pozitife Çevirebilmek

VUCA tabiri içerdiği kavramlar dolayısıyla negatif ve zorlu bir süreci ifade ediyor. Bu süreci pozitife, işletme yararına çevirebilmek mümkün mü?

Dilerseniz VUCA’ya bir de pozitif kelimelerden oluşan bir akronim olarak bakalım:

Oynak, belirsiz, karmaşık ve muğlak dünya koşullarında kaos ortamından sıyrılabilmek için;

• Farklı bakış açıları üreterek koşulları değerlendirmek,
• Değişken durum ve olaylara esnek bir anlayışla yaklaşmak,
• Ortamı hızla analiz ederek, risk haritası çıkarıp bu doğrultuda stratejiler geliştirmek,
• Kaos ortamında paniğe kapılmak yerine, durumun nasıl fırsata dönüştürülebileceğine odaklanmak,
• Ve tüm bunları duraksamadan çeviklikle hayata geçirmek

karşı karşıya kalınan onca olumsuz koşula rağmen büyüme ve kârlılığı sürdürebilmeyi, kaos ortamından kârlı bir şekilde ya da en az zararla çıkabilmeyi sağlıyor.

VUCA’yı pozitife çevirmek için bardağın dolu tarafını da görebilmek gerekiyor.

Her an değişebilen dünya koşullarında olayların birçoğu kontrolümüz dışında gelişiyor.

Müdahale edemediğimiz bu denli yoğun bir değişim sürecinde durumun gerektirdiği yeni şartlara uyum sağlamak, doğru riskler almak, doğru hamleler yapmak ve doğru adımlar atabilmek için “adaptif” olmak;
“bukalemun gibi ortama”
“bulunduğu kabın şeklini alan su misali değişkenliğe”
uyum sağlayabilmek lazım.

Özetle, VUCA denizinin dev dalgaları içinde boğulmamak, dengemizi kaybedip savrulmamak için; dalgaların üzerine çıkıp onlarla beraber yol alabilen usta birer sörfçü olmayı öğrenmeliyiz. 

Bunun için de değişim dalgalarının ritmine ayak uydurarak onlarla dans edebilmek yani adaptif olabilmek gerekiyor!

Faydalı olması dileğiyle…

Füsun ÖZÜLKE

¹ http://robertjgardner.co.uk/2013/07/22/vuca-the-acronym-of-our-time/

² http://fusunozulke.com/basarili-ve-mutlu-bir-yasamin-formulu-smart-hedefler-ve-degisim-cesareti/

³ http://fusunozulke.com/iletisim-gemisinin-dumeninde-artik-sosyal-zeka-var/

(*) Bu yazı eş zamanlı olarak Remedy HR Blog‘da da yayınlanmaktadır.

İnsan kaynakları süreçlerine dair çözümleri, alanında yetkin İK profesyonellerinin yazıları ve daha fazlası için Remedy HR’ı ziyaret edebilirsiniz.